Osmanlı Borçlarını Yalnız Türkiye Ödemedi

Bu yazı Emre Kongar'ın "Tarihimizle Yüzleşmek" adlı kitabından alınmıştır

Yakın tarihimizin çok iyi bilinmeyen bölümlerinden biri de Osmanlı borçlarının Lozan’dan sonraki durumudur. Önce Lozan’ı kısaca anımsayalım: Lozan’da Osmanlı borçları konusunda İsmet Paşa’nın iki büyük başarısı vardır.

Birinci olarak bu borçlar, Lozan’la kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin dışında kalan ve eski Osmanlı İmparatorluğu’nun toprakları üzerinde bulunan ülkeler arasında da paylaştırılmıştır.

İkinci olarak bu paylaşma, sadece faizleri değil, ana parayı da kapsayacak biçimde hesaplanmıştır. Türk Ansiklopedisi‘nden aldığım aşağıdaki liste, Osmanlı borçlarının her devlete düşen hissesini göstermektedir:

• Türkiye – 84,597,495 TL
• Suriye – Lübnan – 11,108,858 TL
• Yunanistan – 11,054,534 TL
• Irak – 6,772,142 TL
• Yugoslavya 5,435,597 TL
• Filistin – 3,284,429 TL
• Bulgaristan – 1,776,354 TL
• Arnavutluk – 1,633,233 TL
• Hicaz (S. Arabistan) – 1,499,518 TL
• Yemen – 1,182,104 TL
• Ürdün – 733,610 TL
• İtalya – 243,200 TL
• Necit (S. Arabistan) – 129,150 TL
• Maan (Güney Arabistan) – 128,728 TL
• Asir (S. Arabistan) – 26,138 TL

Lozan’dan sonra Duyun-u Umumiye idaresi kaldırıldı ve yerine Paris’te bir yönetim kuruldu. Duyun-u Umumiye’nin bütün malları ve kadroları Türkiye’ye devredildi.

Eski Duyun-u Umumiye binası günümüzde İstanbul Lisesi tarafından kullanılmkta

Daha sonra 1933′te Osmanlı borçları yeniden gözden geçirildi ve bu tarihten sonra yapılan muntazam ödemelerle, konulan süreden 29 yıl önce, 1954 yılında genç Cumhuriyet kendi payına düşen bütün borçları ödedi. İtalya 1926′da, Filistin 1928′de, Suriye ve Lübnan 1933′te, Irak 1934′te, Ürdün ve Maan 1945′te, Bulgaristan 1955′te, Yugoslavya 1960′ta borçlarını ödemişlerdir. Bunlara karşılık, Yunanistan, Suudi Arabistan (Hicaz, Necit, Asir), Arnavutluk ve Yemen hiçbir bırç ödemesinde bulunmamışlardır.Görüldüğü gibi, Batılı alacaklılar, borçlar konusunda bile ülkeler arasında ayrımcılık yapmışlar ve aralarında Yunanistan’ın da bulunduğu bazı ülkeler hiçbir ödeme yapmadan bu yükümlülükklerinden kurtulmuşlkarır. Bu da tarihin tatsız (ve ülkemizdeki “resmi tarih” anlayışının üzerinde pek de durmadığı) olaylardan biridir.